«Η γνώση είναι δύναμη!» Η γνωστή φράση του Φράνσις Μπέικον βρίσκει εφαρμογή και στην περίπτωση του τοκετού. Όσο πιο καλά προετοιμασμένο πηγαίνει ένα ζευγάρι στη γέννηση του παιδιού του, τόσο πιο συνειδητή θα του είναι η όλη εμπειρία.
Το ένα κομμάτι της προετοιμασίας αφορά το θεωρητικό μέρος του τοκετού (π.χ. σημεία έναρξης τοκετού, στάδια τοκετού), το δεύτερο κομμάτι σχετίζεται με το πρακτικό μέρος (ασκήσεις που βοηθούν στην καλύτερη επαφή με το σώμα μας, προκειμένου να μάθουμε τις δυνατότητές του και το πώς μπορούμε εκείνη την ώρα να το χρησιμοποιήσουμε σαν όπλο υπέρ μας για την ανακούφιση του πόνου, αλλά και για την εξέλιξη του τοκετού) και το τρίτο έχει να κάνει με την ψυχολογική προετοιμασία του τοκετού, η οποία αφορά και τους δυο μέλλοντες γονείς.
Καταρχάς, είναι απαραίτητο να μάθουμε τη φυσιολογία του τοκετού για να γνωρίζουμε τους χρόνους. Ο τοκετός απαιτεί χρόνο, ειδικά όταν είμαστε πρωτοτόκες. Ένας τοκετός μπορεί να διαρκέσει ακόμα και μέρες, το ζητούμενο είναι να γνωρίζουμε τη λανθάνουσα και την ενεργό φάση του, έτσι ώστε να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε κατάλληλα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να επιλέξουμε τους εδικούς που θα μας υποστηρίξουν σε όλη αυτή τη διαδικασία και θα σεβαστούν τη φυσιολογία της γέννας.
Η προετοιμασία δεν αφορά μόνο το ζευγάρι, αλλά και την ευρύτερη οικογένεια, η οποία καλό είναι να γνωρίζει ότι η διαδικασία του τοκετού θέλει χρόνο. Ειδικά στην Ελλάδα οι νέοι γονείς πέρα από τα δικά τους άγχη, βιώνουν συχνά και την πίεση της ευρύτερης οικογένειας στη φάση του τοκετού («Γιατί αργείτε να γεννήσετε;»). Το ζευγάρι πρέπει να θέσει τα όριά του και να προετοιμάσει κατάλληλα το οικογενειακό περιβάλλον.
Ποια είναι τα βήματα που μας προειδοποιούν ότι το σώμα μας μπαίνει σε τοκετό; Ποια είναι η φυσιολογική πορεία των σταδίων του τοκετού; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα πρέπει να γνωρίζουμε τις απαντήσεις προκειμένου να είμαστε σωστά προετοιμασμένες. Στη συνέχεια έρχεται η σημασία της κίνησης στον τοκετό τόσο για την εξέλιξή του όσο και για την ανακούφιση από τον πόνο. Όσο μεγαλύτερη ελευθερία έχει μια γυναίκα στον τοκετό, τόσο πιο κυρίαρχη νιώθει και επομένως έχει τον έλεγχο του εαυτού της.
Τους λόγους για τους οποίους ένας τοκετός μπορεί να χρειάζεται μεγαλύτερη ιατρική παρακολούθηση (μέσω μηχανημάτων) πρέπει να τους γνωρίζουμε και να τους έχουμε συζητήσει από πριν με τον γιατρό και τη μαία μας. Οι τρόποι διαχείρισης του πόνου (οι ασκήσεις, η υποστήριξη από τους «συντρόφους τοκετού», η χρήση διάφορων εναλλακτικών τεχνικών, όπως το μασάζ ή το νερό αν είναι εφικτό στη δική μας περίπτωση) αποτελούν ένα ακόμα κομμάτι, το οποίο κάθε γυναίκα πρέπει να γνωρίζει ενδελεχώς, προκειμένου να πάρει την απόφαση του πόσο ενεργή και παρούσα θέλει να είναι στη γέννα της (δεν γίνεται για παράδειγμα να συμμετέχουμε το ίδιο ενεργά έχοντας κάνει επισκληρίδιο αναλγησία).
Είναι επίσης σημαντικό να είμαστε προετοιμασμένες για το ενδεχόμενο ματαίωσης της εξέλιξης του τοκετού. Όλες θέλουμε να γεννήσουμε εξαιρετικά εύκολα και γρήγορα, αυτό όμως δεν είναι το σύνηθες σενάριο. Τι συναισθήματα μας δημιουργούνται, λοιπόν, όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται; Πόσο σημαντικό είναι το να μην αποφεύγουμε να αντιμετωπίσουμε το ενδεχόμενο ματαίωσης κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας; Συχνά αντιμετωπίζουμε τη γέννα σαν… έφηβοι. Θέλουμε να τα πετύχουμε όλα και νομίζουμε ότι είμαστε ατρόμητοι, σκεφτόμαστε «Ο κόσμος μου ανήκει», «Μπορώ να νικήσω τα πάντα». Το αίτημα προς τον επαγγελματία υγείας (γιατρό, μαία) πρέπει να είναι ξεκάθαρο. Τι ζητάμε από αυτόν που είναι δίπλα μας; Ποια είναι η θέση του στη συναισθηματική υποστήριξη, στη θεωρητική προετοιμασία; Ποια είναι η δική μου ανάγκη ως επίτοκος, ποια η ανάγκη του συντρόφου μου; Πόσο έτοιμοι είμαστε να αναλάβουμε την ευθύνη του ρόλου μας και να μην τη μεταθέσουμε σε άλλους;
Η πιο συχνή ανησυχία των μέλλουσων μαμάδων είναι το αν θα αντέξουν τον πόνο του τοκετού. Τις περισσότερες φορές η επισκληρίδιος αναλγησία απαντάει στον φόβο και όχι στον πόνο. Ο πόνος ενισχύεται όσο τα επίπεδα του φόβου είναι υψηλά. Όσο πιο καλά προετοιμασμένες είμαστε, όμως, τόσο μειώνεται ο φόβος. Στην προετοιμασία ρωτάμε τις γυναίκες: «Δεν φοβάστε ή δεν έχετε επαφή με τον φόβο σας;». Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει γυναίκα που δεν φοβάται όταν γεννάει. Το θέμα είναι πόσο συνειδητός είναι αυτός ο φόβος, πόσο τον έχουμε κοιτάξει κατάματα ή πόσο τον έχουμε «βολέψει» κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Και εκεί έρχεται η αναγκαιότητα της συναισθηματικής προετοιμασίας.
Συχνά, ο σύντροφος παραγκωνίζεται στη φάση της προετοιμασίας. Ξεχνάμε ότι έχει και αυτός τους φόβους του. Ενώ τον αφορά πάρα πολύ όλο αυτό στην πράξη, δεν έχει καμία ενεργή συμμετοχή. Απλώς παρακολουθεί τη σύντροφο και το μωρό του και αυτό ενισχύει τους δικούς του φόβους, τις δικές του ανασφάλειες, το πόσο παρών ή απών τον κάνουμε να αισθάνεται (είτε οι επαγγελματίες, είτε οι ίδιοι οι σύντροφοί τους).
Συχνά ακούμε τις γυναίκες να λένε «Εγώ γεννάω, δεν γεννάει ο σύντροφός μου για να τον αφορά». Ο τοκετός, όμως, αφορά και τους δύο γονείς -συναισθηματικά και σε επίπεδο ευθύνης- με τη διαφορά ότι ο ένας από τους δύο συμμετέχει και σωματικά στην όλη διαδικασία. Επομένως είναι σημαντικό να συμπεριλάβουμε και τον πατέρα στην εξίσωση.
Ο τοκετός είναι μια μοναδική εμπειρία και για τους δυο συντρόφους, την οποία είναι σπουδαίο να μπορούμε να τη ζήσουμε συνειδητά, να είμαστε παρόντες με όλες μας τις αισθήσεις. Αυτό μπορούμε να το πετύχουμε με την κατάλληλη προετοιμασία.